| |
|
Hoofdstuk 25 -
Droogte op
satellietbeelden |
|
|
Argentinië en andere delen van Zuid-Amerika
hadden het afgelopen groeiseizoen te kampen
met uitzonderlijke droogte. Landbouw en
veeteelt
kregen rake klappen en vruchtbare grond werd
weggeblazen richting zee. Satellietbeelden
geven een indruk van de ernst van de
situatie.
De afgelopen zomer, die op het zuidelijk
halfrond in onze wintermaanden plaatsvindt,
werden delen van Argentinië, Uruguay en
Brazilië geteisterd door extreme droogte.
Volgens de weerdienst
van Argentinië was het
in de periode van half november tot half
februari sinds 1971 niet meer zo droog
geweest. Op sommige plaatsen was de zomer de
droogste in 50 jaar, hier en daar zelfs in
honderd jaar. |
| |
| |
1: Door de droogte en
hitte kregen wind en thermiek gemakkelijk
vat op het losse zand, dat niet langer door
vegetatie op z'n plaats werd
gehouden. Dat leidde tot zandhoosjes en zandstormen. |
|
2: De zonnebloemen staan er wat treurig bij
door de droogte. |
| 3: De droogte in Argentinië kostte veel
koeien het leven. |
Door de droogte, die eigenlijk al half maart
2008 was begonnen, hadden boeren en
veehouders in de regio een harde dobber. De
katoen, soja,
tarwe en mais hadden zwaar te
lijden onder de droogte. De opbrengst was
slechts 30 tot 60 procent van het jaar
ervoor en de verzwakte
gewassen waren
kwetsbaarder voor plantenziekten. Sommige
boeren gebruikten het onvolgroeide
gewas als
veevoer. De extreme hitte en droogte deden
zich voor
net op het moment dat de soja doorgaans
bloeit en zaad vormt; ze veroorzaakten ook
grote verschillen in de hoogte en rijpheid
van katoenplanten, zelfs op een en dezelfde
plantage. Daardoor werd het oogsten ervan
een stuk lastiger. Zo er nog wat regen viel,
dan was dat op het verkeerde moment in de
groeicyclus van de gewassen. Ook de
graslanden van de pampa's verdroogden; er
bleef niet veel meer van over dan zanderig
terrein met een enkele stekelige distel.
Veel vee kwam om van honger en dorst; de
uitgemergelde koeien die de droogte
overleefden, kalfden nauwelijks. |
| |
| Satellietbeelden van het getroffen gebied
bevatten duidelijke aanwijzingen voor de
droogte. Figuren 1 en 2 tonen aan de
bovenzijde het zuiden van
de Argentijnse provincie Buenos Aires,
een
van de belangrijkste graanschuren van het
land. Daaronder is het westen van de
provincie Rio Negro zichtbaar. Het water
rechtsonder is de Atlantische Oceaan.
Ongeveer midden in beeld bevindt zich een
inham: de Bahia Blanca; de daaraan
gelegen gelijknamige stad is zichtbaar als
grijze vlek. Linksonder is een deel te zien
van de Golfo San Matias. |
| |
Figuur 1 geeft de situatie op 23 februari
van dit jaar. Doordat gewassen het toen
uiterst moeilijk hadden en graslanden
verdroogd waren,
domineren daar de bruinige
tinten van de kale, zanderige grond. Ter
vergelijking geeft figuur 2 het
satellietbeeld van een jaar eerder: 22
februari 2008, aan het eind van een voor die
streken normale zomer. De bodem laat in 2008
aanzienlijk meer groen zien dan na de
droogte en hitte van 2009.
De satellietbeelden van figuur 1 en 2 zijn
gebaseerd op meetgegevens van de Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer (MODIS)
op de Amerikaanse satelliet Terra. Ze tonen
land, oceaan en bewolking in natuurlijke
kleuren. |
| |
| |
4: Satellietbeeld van een deel van het door
extreme droogte getroffen Argentinië.
Gebieden die in normale zomers door
vegetatie groen gekleurd
zijn, hebben nu de bruine kleur van verdroogd gewas of kale
grond. Datum: 23 februari 2009. Instrument:
MODIS. Satelliet: Terra. Bron:
NASA/GSFC/MODIS Rapid Response Team. |
|
5: Als figuur 1, maar nu een jaar eerder na
een normale zomer. Datum: 22 februari 2008. |
6: Verschil tussen de waarde van de
vegetatie-index in de tweede helft van
januari 2009 en het gemiddelde van de negen
voorgaande jaren voor
dezelfde periode in de afgebeelde delen van Argentinië en
Uruguay. Bruine gebieden duiden op slechtere
ontwikkeling van gewassen en
graslanden dan gemiddeld. Bron: NASA/Jesse Allen/Earth Observatory/Global
Agricultural Monitoring Project. |
Het verschil in groen is in dit extreme
geval van hitte en droogte al op het oog
zichtbaar op de zichtbaarlichtbeelden in
ware kleuren.
Na combinatie van die gegevens
met metingen uit het nabij-infrarood krijgen
we een nog nauwkeuriger beeld van de ernst
en de omvang van de weerramp.
De satellietmetingen worden hiertoe herleid
tot een zogeheten vegetatie-index, een maat
voor de hoeveelheid planten en begroeiing
op
de grond.
Het idee erachter is als volgt: Het
chlorofyl in gezonde vegetatie absorbeert
tijdens de fotosynthese veel zonlicht in de zichtbaarlichtbanden
en reflecteert
tegelijkertijd veel licht in het
nabij-infrarood. Ongezonde en verdroogde
planten gedragen zich juist andersom:
ze
kaatsten veel licht terug
in het zichtbaar licht en weinig in het nabij-infrarood. Datzelfde is het geval als
er weinig of geen begroeiing is. Uit de
metingen in de beide golflengtegebieden kan
daardoor een vegetatie-index worden
afgeleid, die aangeeft of er groen aanwezig
is en hoe het erbij staat. |
Figuur 3 geeft het verschil in de waarden
van de vegetatie-index voor de afgelopen
zomer en voor het gemiddelde van de zomers
van 2000 tot
en
met 2008 voor de perioden van 17 januari tot
en met 1 februari. De overvloedig optredende
bruine tinten duiden op een vegetatie-index
die afgelopen zomer lager was dan normaal;
op de spaarzaam voorkomende vaag-groene
plekken was de waarde van die index hoger.
In het beige gebied zijn de verschillen
verwaarloosbaar. Achter de meeste bruine
vlekken gaat een persoonlijk drama schuil:
een boer die zijn oogst ziet
mislukken
of
een veehouder wiens koeien deels zijn
omgekomen terwijl de overgebleven dieren
uitgemergeld en ondervoed zijn. Veel
Argentijnen
zijn verwoede vleeseters en
zullen de gevolgen van de droogte voelen in
hun portemonnee of hun eetgedrag moeten
aanpassen.
Ook de Argentijnse economie als
geheel is getroffen; export van
landbouwproducten en van het befaamde
Argentijnse vlees vormen belangrijke bronnen
van inkomsten. Om de prijzen voor
binnenlands gebruik niet te hoog laten
oplopen, heeft de regering de export van
vlees al aan banden
gelegd. Het gebied
dat
in kaart is
gebracht, ligt wat
noordelijker dan in
figuren 1 en 2.
De Bahia Blanca
bevindt zich nu geheel onderaan. De grote
inham meer naar het noorden is de Rio de la
Plata, waaraan zowel de Argentijnse
hoofdstad Buenos Aires als Montevideo, de
hoofdstad van
Uruguay, is gelegen. De grens
tussen de beide landen is de rivier Uruguay,
de rechter van de twee grote, min of meer
van noord naar zuid
stromende rivieren die
duidelijk op het satellietbeeld zichtbaar
zijn. |
| |
7: Oostenwinden doen stof en zand van
uitgedroogde Argentijnse akkers en
graslanden uitwaaieren over het water van de
Atlantische Oceaan.
Datum: 17 februari 2009. Instrument: MODIS. Satelliet: Aqua.
Bron: Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid Response
Team. |
8: Oostenwinden doen stof en zand van
uitgedroogde Argentijnse akkers en
graslanden uitwaaieren over het water van de
Atlantische Oceaan.
Datum: 23 januari 2009. Instrument: MODIS. Satelliet: Aqua. Bron: Bron: NASA/GSFC/MODIS Rapid
Response Team. |
| 9: Droogte in Argentinië. Situatie per 21
januari 2009. |
| Door de droogte en hitte kregen wind en
thermiek gemakkelijk vat op het losse zand,
dat niet langer door vegetatie op z'n plaats
werd gehouden.
Dat leidde tot zandhoosjes en zandstormen.
Vooral als zand en stof over zee werden
weggeblazen, was dat goed te zien op de
satellietbeelden in ware kleuren. Figuur 4,
gebaseerd op metingen van de MODIS op de
Aqua,
de zustersatelliet van de Terra, toont
de situatie van 17 februari 2009.
Het gebied in beeld ligt nu wat zuidelijker
dan in de figuren 1 en 2. Golfo San Matias
is volledig in beeld. |
| |
De stof- en
zandpluimen vinden hun oorsprong in de
landbouwgebieden ten noorden van de Golf. In
normale zomers met meer vegetatie ligt het
zand niet zo makkelijk voor het
opblazen als in
de afgelopen droogteperiode.
Bovenaan de figuur ligt in het midden de Bahia Blanca. Net als op de satellietbeelden
van de
figuren 1 en 2 is de baai gevuld met bruin
of bruin-groen sediment. Verderop richting
oceaan kleuren algen en
fytoplankton
het
zeewater blauwgroen. 'Schoon' oceaanwater
heeft een donkerblauwe tot zwarte tint. |
| Zuid-Amerika was niet het enige gebied waar extreme droogte optrad. Het oosten van Afrika en het zuidoosten van Australië hadden eveneens met droogte te kampen. In Australië leidde dat in januari en februari tot talrijke natuurbranden met grote aantallen slachtoffers. Ook op het noordelijk halfrond was het in veel gebieden droog. |
| |
 |
|
droogte in het seizoen 2008/2009. |
|
|
 |
|
agrarische productie per land in |
|
| |
In grote delen van landen als de Verenigde Staten, China en een aantal Zuid-Aziatische landen
viel veel minder regen dan normaal. De
landen waar
de droogte optrad waren in 2006
nog goed voor twee derde van de
wereldproductie aan voedsel. |
| |
| Bron:
Kees Floor - Het weer op satellietbeelden |
|
|
|
|
