| |
|
Hoofdstuk 6 -
Wolkenstraten |
|
|
| Koude poollucht die
vanaf Groenland of
andere met sneeuw en
ijs bedekte gebieden
in de poolstreken
over de omliggende
oceanen of poolzeeën
uitstroomt, biedt op
satellietbeelden
gewoonlijk een
spectaculaire
aanblik (beeld 1).
Niet ver van de rand
tussen land en zee
of tussen ijskap en
zee begint de
vorming van
langgerekte
wolkenstraten of
koordwolken. In
voorjaar en zomer
zijn wolkenstraten
ook geregeld boven
land zien. |
| |
 |
| Foto-1 |
|
|
 |
| Foto-2 |
|
|
|
1. Wolkenstraten
boven de
Groenlandzee tussen
Groenland (links) en
Spitsbergen op 3 mei
2002, vastgelegd
door de satelliet
Terra.
Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team. |
2. Wolkenstraten
boven
Noord-Nederland op
31 maart 2003,
vastgelegd door de
satelliet Aqua.
Bron: NASA/GSFC
MODIS Land Rapid
Response Team. |
| Het bestaan van
wolkenstraten is al
langer bekend van
waarnemingen vanaf
het aardoppervlak
(beeld 2). De
beelden van
weersatellieten, die
sinds
het midden van de
jaren zestig van de
vorige eeuw op
routinebasis
beschikbaar zijn,
legden echter pas de
ware schoonheid van
het
koordwolkenpatroon
bloot. Een
schematische
weergave daarvan is
gegeven in figuur a.
De wolkenstraten
liggen meestal boven
relatief warm
zeewater. Het
temperatuurverschil
tussen water en
lucht is bij
uitvallen van koude
lucht in de
poolstreken soms
slechts een halve
graad, maar kan
in uitzonderlijke
gevallen ruim
twintig graden
bedragen, zoals we
ook in het vorige
hoofdstuk reeds
zagen bij de 'polar
lows'. De
koordwolken liggen
in evenwijdige
banden op een
onderlinge afstand
van vijf tot tien
kilometer. Ze
bestaan uit talrijke
afzonderlijke
stapelwolken die als
het ware als kralen
zijn aaneengeregen.
De 'kralenkettingen'
kunnen lengtes
aannemen van twintig
tot maar liefst
vijfhonderd
kilometer. De
bovenkant van de
stapelwolken valt
samen met de top van
de maritieme
grenslaag, de
onderste laag van de
atmosfeer, die
direct grenst aan
het zeeoppervlak en
weinig uitwisseling
heeft men hoger
gelegen luchtlagen.
De horizontale en
verticale afmetingen
van de stapelwolken
nemen toe met groter
wordende afstand tot
de kust. De afstand
tussen twee naburige
wolkenstraten is
gewoonlijk twee of
drie maal de
grenslaaghoogte. |
| |
 |
| Figuur-a |
|
|
 |
| Figuur-b |
|
| |
a. Schematische weergave van een wolkenstraten- of koordwolkenpatroon, zoals
geregeld te zien op satellietbeelden bij kou-uitvallen boven open, relatief warm
oceaanwater. |
| |
b. Schematische weergave van het mechanisme dat een rol speelt bij het ontstaan van
het koordwolkenpatroon. De maritieme grenslaag bevat rolvormige circulaties;
aangrenzende rollen hebben tegengestelde draairichtingen. Bewolking ontstaat in de
stijgende takken van de rollen |
|
De oriëntatie van de
koordwolken houdt
het midden tussen de
windrichting aan de
grond en de richting
op enkele tientallen
meters hoogte.
Figuur b. toont een
schema van het
koordwolkenpatroon.
In de grenslaag doen
zich rolvormige
circulaties voor;
aangrenzende rollen
hebben tegengestelde
draairichtingen.
Bewolking kan zich
vormen in de
stijgende takken van
de rollen tot aan de
top van de
grenslaag, waarvan
de hoogte oploopt
van ongeveer
vijftienhonderd
meter dichter bij de
kust tot zo'n
drieduizend meter
verder op zee. |
| |
 |
| Foto-3 |
|
|
 |
| Foto-4 |
|
|
|
3. Wolkenstraten
boven Engeland,
Nederland, België en
Frankrijk op 6
maart 2003 16.32
UTC. Kunstmatig
ingekleurd beeld van
de Amerikaanse
weersatelliet NOAA 12. Bron: NOAA/Meteonet |
4. Wolkenstraten
boven de Atlantische
Oceaan bij Nova
Scotia, Canada, op
25 januari 2004,
vastgelegd door de
satelliet Terra.
Bron: NASA/GSFC MODIS Land Rapid Response Team |
Wie eenmaal oog
heeft gekregen voor
de schoonheid van
wolkenstraten, treft
ze niet alleen aan
in de poolzeeën en
zelfs niet alleen
boven water.
De satellietbeelden
die op internet te
vinden
zijn, tonen
in incidentele
gevallen tijdens
kou-uitvallen in een
oostelijke stroming
boven de Noordzee
en de Oostzee en in
een noordelijke
stroming boven de
Middellandse Zee
eveneens
wolkenstraten. Dit
wordt wel beschouwd
als een variant van
het grote-mereneffect,
dat in hoofdstuk 8
aan bod komt.
Daarnaast kennen we
wolkenstraten boven
land natuurlijk uit
eigen waarneming,
bijvoorbeeld tijdens
een noordelijke of
noordwestelijke
stroming in het
voorjaar. |
| |
|
|
|
5. Wolkenstraten
gezien vanaf het
aardoppervlak.Egmond,
12 september 2004. |
|
6. Cumulus in
wolkenstraat,Kostivere,
Estland. |
|
7. Wolkenstraten,
Amsterdamse
Waterleidingduinen. |
|
|
|
Bron:
Kees Floor - Het weer op satellietbeelden |
|
|
|
|
