|
|
|
| De herfst is een van de vier seizoenen van het jaar in gematigde streken. De herfst volgt op de zomer en gaat vooraf aan de winter. |
|
| Er zijn verschillende definities van de herfst: astronomisch, meteorologisch halverwege het seizoen tussen het warme en koude seizoen en kalender waarvan de data variëren afhankelijk van het land. |
|
| Op het noordelijk halfrond vindt de herfst plaats tussen het derde en laatste kwartaal van het jaar; op het zuidelijk halfrond ligt dit tussen het eerste en het tweede kwartaal van het jaar. |
|
 |
| Beukenlaan op de Drève van Domaine de Mariemont in de herfst. |
|
|
 |
| Park in Dülmen in Duitsland. |
|
De herfst wordt gekenmerkt door een geleidelijke daling van de temperatuur en een steeds kortere tijd tussen zonsopgang en zonsondergang.
Dit seizoen wordt vooral gekenmerkt door steeds bewolkter, regenachtig en winderig weer, en aan het einde van het seizoen kan het soms gaan sneeuwen. Maar de herfst kan nog steeds mooie zonnige en milde dagen met zich meebrengen, vooral aan het begin van het seizoen. Later in het seizoen, tot half november op het noordelijk halfrond of tot half mei op het zuidelijk halfrond, kan er na de eerste nachtvorst al dan niet een periode van zonnig weer optreden, afhankelijk van het jaar al dan niet een periode van zonnig en mild weer opleveren, die in Europa de zomer van Saint-Martin wordt genoemd (gevierd op 11 november) en in Noord-Amerika de Indiase zomer. |
|
 |
| Herfst langs de Aura in Turku, Finland. |
|
|
 |
| Waterpark Renesse |
|
| Het woord herfst is afgeleid van het Oudnederlandse heruist, dat uiteindelijk uit het gereconstrueerde Proto-Germaanse harbusta is ontstaan. Daarmee is het Engelse woord harvest (oogst) een cognaat. De exacte oorspronkelijke betekenis van harbusta is niet bekend, wel is dankzij cognaatvergelijkingen met verwante Indo-Europese talen duidelijk dat het verband houdt met plukken, snijden en snoei. |
|
Vanuit astronomisch oogpunt komt de herfst overeen met de periode van tussenliggende dagen, gelegen tussen de langste dagen van het jaar en de kortste dagen van het jaar in het zomerseizoen. Op het noordelijk halfrond loopt deze van 7 augustus tot 7 november. De herfstnachtevening 22 of 23 september en uitzonderlijk 21 of 24 september op het noordelijk halfrond vertegenwoordigt daarom het midden van de astronomische herfst. |
| |
| Op het zuidelijk halfrond zijn de seizoenen omgekeerd: de zogenaamde Australische astronomische herfst loopt van 7 februari tot 7 mei, terwijl de Australische herfst-equinox rond 20 of 21 maart valt. |
| |
| Tijdens de equinox presenteert de aarde in haar baan gedurende een kort moment haar rotatie-as naar de zon, zodat de twee polen op precies dezelfde manier worden blootgesteld, en daarom ervaart de hele aarde op die dag een duur van gelijke dag- en nacht. |
|
|
 |
| |
| Meteorologisch |
Vanuit meteorologisch oogpunt is de herfst het tussenseizoen tussen het warme seizoen en het koude seizoen. Op het noordelijk halfrond omvat
de boreale herfst daarom de maanden september, oktober en november, of voor meteorologen van 1 september tot 30 november.
Op het zuidelijk halfrond komt deze indeling overeen met het lenteseizoen; de zuidelijke herfst is omgekeerd en valt dus in maart, april en mei. |
| |
| Kalender |
De officiële begin- en einddata van de herfst kunnen variëren tussen culturen en landen. In de Franse kalender komt, net als in Noord-Amerika,
de datum van het begin van de herfst overeen met de herfstnachtevening (meestal 22 of 23 september, afhankelijk van het jaar) en eindigt bij het begin van de winterzonnewende (21 of 22 december). Op de Franse Republikeinse kalender was de herfst het eerste seizoen van het jaar en omvatte de maanden Vendémiaire, Brumaire en Frimaire. Deze kalenderseizoenen lopen daarom niet synchroon met de astronomische en meteorologische seizoenen. De verwijzing naar het astronomische feit is de enige internationale standaard geworden, omdat deze gebaseerd is op een waarneembaar fenomeen waarvan de datum en tijd nog jaren kunnen worden gelokaliseerd. |
| |
| In andere landen, bijvoorbeeld in Rusland, begint de kalenderherfst op 1 september en komt overeen met het begin van de meteorologische herfst. |
| In de Keltische kalender begon de herfst op 1 augustus[ref. noodzakelijk] en in de traditionele Chinese kalender begint het rond 7 augustus. |
In de Tibetaanse kalender omvat de herfst de 7e, 8e en 9e maand. In deze kalender valt de herfstnachtevening midden in het seizoen,
op de 15e dag van de 2e herfstmaand. |
| |
| |
In de herfst neemt het zonlicht af en neemt het thermische contrast tussen de pool die van de zon af wijst en de evenaar toe. De belangrijkste atmosferische circulatie, die zich in de zomer voornamelijk in het poolgebied bevond, begint te verschuiven naar de middelste breedtegraden.
Als gevolg hiervan trekken weerdepressies verder naar het zuiden op het noordelijk halfrond, verder naar het noorden op het zuidelijk halfrond en begint koude lucht deze gebieden binnen te dringen en vorst te veroorzaken. |
| |
| In bepaalde delen van de wereld met name de Verenigde Staten, Canada, Europa kan zich tijdens het herfstseizoen echter een milde periode voordoen die enkele dagen tot meerdere weken duurt en stijgt de temperatuur tot het punt dat doet denken aan de zomer. Om deze reden wordt deze korte periode in Europa St. Martin's Summer of Indian Summer genoemd. Het komt voor in oktober of begin november op het noordelijk halfrond, en in april of begin mei op het zuidelijk halfrond. |
| |
 |
| Herfsttafereel met gele, oranje en rode bladeren |
|
|
 |
| De herfstkleuren van New Hampshire. |
|
| |
| Ecologie, fauna, flora, schimmels, micro-organismen |
De herfst is een ecologisch belangrijke tijd, en des te opvallender naarmate we dichter bij de polen komen en langer in de gematigde zone.
Heit is vooral het moment waarop veel soorten zich voorbereiden op de diapauze om het koude seizoen te overleven: |
| |
In planten: In zoet water sterven de meeste groene delen van waterplanten af tijdens deze periode waarin het licht afneemt en het water afkoelt,
ze zullen overleven dankzij hun zaden, propagules of wortels en wortelstokken. Op aarde hebben kruidachtige planten een stofwisseling
die vertraagt of zich voorbereidt op de winter. Loofbomen bereiden zich voor op een rustperiode voor de winter terwijl hun vruchten klaar zijn met rijpen, en ze maken reserves aan die gebruikt zullen worden voor knoppen tijdens de toekomstige voorjaarsgolf. Op enkele zogenaamde marcescente soorten na, verliezen ze in de herfst hun blad. |
| |
De boom heeft daar eerder nuttige stoffen verzameld die tot het begin van de lente worden opgeslagen. De bladeren verliezen het chlorofyl dat verantwoordelijk is voor hun groene kleur
en nemen de kleur aan van andere pigmenten die eerder aanwezig waren maar verborgen waren door de aanwezigheid van chlorofyl, ze worden dan geel of oranje of zelfs rood. Deze dode bladeren vormen een tapijt dat de grond en veel kleine dieren tegen de sneeuw zal beschermen,
en ze leveren verder voedsel voor regenwormen en andere organismen die hun materiaal weer
in de grond integreren, als ze niet naar de tuin worden meegevoerd. of afvoer. Ecosystemen produceren dan minder zuurstof. |
|
|
 |
| Bladkleur in de herfst |
|
| |
| Bij dieren: Veel soorten beginnen hun migratie naar warmere streken met name trekvogels en veel insecten of bereiden zich actief voor op een winterslaap of overwintering door rijk voedsel te eten of een wintervoorraad aan te leggen. Epidendoge aardwormen bewegen dichter naar het bodemoppervlak waar ze profiteren van dode bladeren. |
| Bij paddenstoelen: Voor veel soorten is dit de tijd van vruchtvorming. |
Bij micro-organismen: hun metabolisme wordt vertraagd door de temperatuurdaling, maar de bijdrage van miljarden dode bladeren is een bron
van voedingsstoffen voor de discrete maar aanzienlijke biomassa van microschimmels, micro-geleedpotigen, nematoden, bacteriën en andere microben die beginnen te ontbinden dode bladeren, wat veel andere soorten en de koolstofcyclus ten goede komt. |
| |
| Associatie met de overgang |
| |
| Het oogst seizoen |
Op het noordelijk halfrond is de herfst het seizoen voor bepaalde gewassen, vooral zomergewassen: maïs, zonnebloemen, enz. en vele soorten fruit van alle soorten: appels, peren, kweeperen, enz., gedroogd fruit, kastanjes, walnoten en hazelnoten, enz. en druiven.
De herfst is ook het ploegseizoen. |
De associatie met de overgang van warm naar koud weer het middenseizoen en de status ervan
als primair oogstseizoen hebben de populaire thema’s en beelden gedomineerd. In westerse
culturen zijn de personificaties van de herfst meestal mooie, goed gevoede vrouwen, versierd
met fruit, groenten en granen die op dit moment rijpen. Veel culturen vieren herfstoogstfeesten,
vaak de belangrijkste op hun kalenders. |
| |
Echo's van deze vieringen worden nog steeds bewaard in de Thanksgiving-vakantie in de herfst
van de Verenigde Staten en Canada, en in de Joodse feestdag Soekot, die zijn wortels heeft in het oogstfeest van de volle maan van de loofhutten (leven in de open lucht). |
|
|
 |
| Oogsten in de oblast Volgograd, Rusland |
|
| |
Er zijn ook de talrijke festivals die door de inheemse volkeren van Amerika worden gevierd en verband houden met de oogst van rijp voedsel dat in het wild is verzameld, het Chinese Midherfstfestival of Maanfestival, en vele andere. Tijdens deze herfstvieringen overheerst vreugde over de
vruchten van de aarde, vermengd met een zekere melancholie die verband houdt met de naderende komst van slecht weer. |
| |
| Allerheiligen |
| Dit is een christelijk feest ter nagedachtenis aan alle heiligen en martelaren. Het is een jaarlijkse feestdag, die door rooms-katholieken en anglicanen op 1 november gevierd wordt. In de Rooms-Katholieke Kerk is het een hoogfeest. In de Oosters-Orthodoxe Kerk wordt Allerheiligen gevierd op de eerste zondag na Pinksteren, mogelijk in navolging van Lemuria, dat op 13 mei valt. |
| |
| Allerzielen |
Dit is een gedenkdag uit de westerse rooms-katholieke traditie. Het wordt gevierd op 2 november, de dag na Allerheiligen, waarmee deze dag nauw verbonden is. Met Allerzielen worden de overledenen herdacht en wordt een requiemmis opgedragen. Wanneer Allerzielen samenvalt met een
zondag, heeft dit altijd voorrang op de zondagsliturgie |
| |
| Sint-Maarten |
| Het sint-maartensfeest wordt op 11 november, of soms de avond ervoor, gevierd in delen van België, Nederland, Noord-Frankrijk, sommige Duitstalige gebieden, in Denemarken, in Zuid-Zweden of Skåne, in Portugal en Hongarije. |
| |
| Het is de naamdag van Martinus van Tours en wordt ook Sint-Martinus, Sinte-Marten, Sinter Merte of Sinte-Mette genoemd. Sint-Maarten werd bekend doordat hij als soldaat de helft van zijn mantel gaf aan een arme bedelaar en na een droom koos om verder te leven als een christen. De invulling die aan dit feest gegeven wordt verschilt van streek tot streek. Omdat in sommige gebieden (met name Duitsland) Sint-Maarten jaarlijks verschijnt als een bisschop op een paard, lijkt hij soms op Sinterklaas, maar is dit zeker niet. Sinterklaas is afgeleid van de heilige Sint-Nicolaas. |
| |
|
|
Bronnen: Wikipedia-nl, Wikipedia-en, Wikipedia-de, Wikipedia-fr |
|
|
|
|
|
|
