|
|
|
| De Indische Oceaandipool (IOD) of Dipool van de Indische Oceaan, ook wel de Indische of Indiase Niño genoemd, is een onregelmatige schommeling of oscillatie van zee-oppervlaktetemperaturen (Engels Sea Surface Temperature of SST, en dan SST-anomalie). Hierbij wordt de westelijke Indische Oceaan afwisselend warmer (positieve fase) en koeler (negatieve fase) dan het oostelijke deel van de oceaan. De warmere, positieve fase gaat gepaard met heviger neerslag in het westelijk deel, en meer droogte in landen die grenzen aan het oostelijk deel van de oceaan, zoals Indonesië en Australië. |
| |
| Natuurkundige beschrijving |
De temperatuur van het water van de oostelijke Indische Oceaan is afwisselend hoger en lager dan dat van het westelijke deel. Dit temperatuursverschil wordt dipool genoemd.
Is de temperatuur in het westen hoger, dan is de Indische Oceaandipool positief, in het omgekeerde geval is deze negatief. Wanneer het verschil in de overgangsfase nul is,
is de Indische Oceaandipool neutraal. |
| |
| De Indische Oceaandipool werd voor het eerst beschreven in 1999. Gemiddeld vinden er vier positieve IOD-gebeurtenissen plaats over een periode van 30 jaar, waarbij elke gebeurtenis ongeveer zes maanden duurt. Er zijn echter 12 positieve IOD's geweest sinds 1980, en geen negatieve stromingen sedert 1992, met een sterk negatieve IOD eind 2010. Opeenvolgende positieve IOD-gebeurtenissen zijn uiterst zeldzaam, met slechts twee van deze gebeurtenissen, namelijk 1913-1914, en de drie IOD’s van 2006 tot 2008 die voorafgingen aan de Black Saturday bushfires, een reeks intense natuurbranden in Australië in 2009. |
|
| Rechts: Zeewater rond de Mentawai-eilanden 4°C koeler dan normaal tijdens de Indische Oceaandipool in november 1997. Ongewoon sterke oostenwinden stuwen warm oppervlaktewater naar Afrika, waardoor koud water opwelt langs de Sumatraanse kust |
|
|
|
| |
| Invloed op het klimaat |
| |
Het fenomeen beïnvloedt de sterkte van de moessons over het Indische subcontinent. Een significante positieve Indische Oceaandipool werd vastgesteld in 1997-98, en een volgende in 2006. Het verband tussen de Indische Oceaandipool enerzijds, en het moessonklimaat en de neerslag
of droogte in onder meer Australië anderzijds, is in verschillende studies aangetoond. |
| |
| Hoger temperaturen van het water in het westen leiden daar tot meer regenval. De lagere temperaturen in het oosten leiden juist tot meer droogte. In 2019 was de Indische Oceaandipool het meest positief sinds 60 jaar waardoor er in oostelijk Afrika meer dan gemiddelde regenval was met veel overstromingen en in Zuidoost-Azië en Australië meer droogte. Bij recordhoge temperaturen waren er in Australië extreem veel bosbranden. |
| |
Uit onderzoek van koralen blijkt dat het fenomeen in de twintigste eeuw sterker is geworden. Aan de andere kant van de Indische Oceaan zou de Indische Oceaandipool verantwoordelijk zijn geweest voor klimaatverstoringen in delen van Oost-Afrika: extreme droogte in 2017, overvloedige regens in 2019. Wetenschappers verwachten dat door toename van CO2 in de lucht het effect van de dipool op weer en klimaat in de toekomst
zal toenemen. |
| |
| De dipool is een aspect van de algemene cyclus van het mondiale klimaat, die in wisselwerking treedt met soortgelijke verschijnselen zoals de El Niño– Zuidelijke Oscillatie (ENSO) in de Stille Oceaan. Een verband werd in 2018 vastgesteld tussen de Indische Oceaandipool en de El Niño/La Niña fenomenen. Meer bepaald zouden zogenoemde “Super El Niños” ontstaan door de wisselwerking van de El Niño met een positieve Indische Oceaandipool. |
| |
| Effect op droogtes in Zuidoost-Azië en Australië |
| |
| Een positieve IOD wordt in verband gebracht met droogtes in Zuidoost-Azië en Australië. Er worden extreem positieve IOD-gebeurtenissen verwacht. |
| |
Een onderzoek uit 2009 door Ummenhofer et al. aan het Climate Change Research Centre van de Universiteit van New South Wales (UNSW) heeft een significante correlatie aangetoond tussen de IOD en de droogte in de zuidelijke helft van Australië, met name in het zuidoosten. Elke grote zuidelijke droogte sinds 1889 viel samen met positief-neutrale IOD-fluctuaties, waaronder de droogtes van 1895–1902, 1937–1945 en de
droogtes van 1995–2009. |
| |
Uit het onderzoek blijkt dat wanneer de IOD zich in de negatieve fase bevindt, met koel water in de westelijke Indische Oceaan en warm water voor de kust van Noordwest-Australië (Timorzee), er winden ontstaan die vocht uit de oceaan oppikken en vervolgens naar het zuiden van Australië
razen om hogere wateropbrengsten te leveren. regenval. In de IOD-positieve fase is het patroon van de oceaantemperaturen omgekeerd, waardoor de wind zwakker wordt en de hoeveelheid vocht die door Australië wordt opgenomen en getransporteerd, afneemt. Het gevolg is dat de regenval in het zuidoosten ruim onder het gemiddelde ligt tijdens perioden van een positieve IOD |
| |
| De studie toont ook aan dat de IOD een veel groter effect heeft op de regenpatronen in Zuidoost-Australië dan de El Niño-Southern Oscillation (ENSO) in de Stille Oceaan, zoals al blijkt uit verschillende recente onderzoeken. |
| |
| Effect op regenval in Oost-Afrika |
| |
Een positieve IOD houdt verband met meer dan gemiddelde regenval tijdens de East African Short Rains (EASR) tussen oktober en december.
Hogere regenval tijdens de EASR wordt in verband gebracht met warme zeeoppervlaktetemperaturen (SST) in de westelijke Indische Oceaan en
lage westenwinden in het equatoriale gebied van de oceaan, waardoor vocht over de regio Oost-Afrika stroomt. |
| |
| Er is vastgesteld dat de toegenomen regenval die gepaard gaat met een positieve IOD resulteert in toegenomen overstromingen boven Oost-Afrika tijdens de EASR-periode. Tijdens een bijzonder sterke positieve IOD eind 2019 was de gemiddelde regenval boven Oost-Afrika 300% hoger dan normaal. Deze meer dan gemiddelde regenval heeft geresulteerd in een hoge prevalentie van overstromingen in de landen Djibouti, Ethiopië, Kenia, Oeganda, Tanzania, Somalië en Zuid-Soedan. Hevige regenval en een verhoogd risico op aardverschuivingen in de regio tijdens deze periode resulteren vaak in wijdverbreide vernietiging en verlies van mensenlevens. |
| |
Er wordt verwacht dat de westelijke Indische Oceaan versneld zal opwarmen als gevolg van de klimaatverandering, wat zal leiden tot een
toenemend aantal positieve IOD's. Dit zal waarschijnlijk resulteren in een toenemende intensiteit van de regenval tijdens de korte regenperiode in Oost-Afrika. |
| |
|
|
|
|
|
|
