|
Valwind - katabatische wind
|
|
|
| Een valwind is een sterke neerwaartse luchtstroom die lucht met een hoge dichtheid vervoert vanaf grote hoogte onder invloed van de zwaartekracht. Ze komen veelal in of aan de rand van bergachtige gebieden voor, in dat geval wordt ook wel gesproken over een katabatische wind. Een downburst of microburst wordt ook wel aangeduid met de term valwind, daarbij bedoelt men een sterke neerwaartse stroming van lucht in een zware bui. Een voorbeeld van katabatische winden zijn de Bora langs de Adriatische kust, de Mistral in Zuid-Frankrijk, de Tramontana in Noord-Spanje, de Santa Ana in Californië en de Oroshi in Japan |
| |
 |
| Valwinden in Antarctica |
|
|
 |
| Ingestorte torenspits van Ciney. Ook het kerkdak is beschadigd. |
|
|
 |
| De bossen bij Leersum in maart 2022, 9 maanden na het noodweer van juni 2021 |
|
| |
| Een valwind kan gepaard gaan met zware windstoten en neerslag. Soms wordt een valwind verward met een tornado of windhoos. Als bij een valwind echter bomen sneuvelen, vallen ze allemaal om in dezelfde richting; bij een tornado is dat niet het geval. In Nederland en België komen valwinden voornamelijk voor als downburst bij zwaar onweer. |
| |
| Theorie |
| |
| Een katabatische wind ontstaat door stralingskoeling van lucht bovenop een plateau, een berg, gletsjer of zelfs een heuvel. Omdat de dichtheid van de lucht omgekeerd evenredig is met de temperatuur, zal de lucht naar beneden stromen en tijdens de afdaling ongeveer adiabatisch opwarmen. De temperatuur van de lucht is afhankelijk van de temperatuur in het brongebied en de mate van afdaling. In het geval van de Santa Ana bijvoorbeeld kan de wind (maar niet altijd) heet worden tegen de tijd dat hij zeeniveau bereikt. Op Antarctica is de wind daarentegen nog steeds intens koud. |
| |
| Het gehele windveld aan de oppervlakte boven Antarctica wordt grotendeels bepaald door de katabatische winden, vooral buiten het zomerseizoen, behalve in kustgebieden waar stormen hun eigen windveld kunnen opleggen. |
| |
 |
| Schets van het genereren van katabatische winden op Antarctica |
|
|
 |
Kustpolynya's worden op Antarctica geproduceerd
door katabatische winden |
|
| |
| Impact |
| |
Katabatische winden worden meestal aangetroffen vanuit de grote en verhoogde ijskappen van Antarctica en Groenland. De opbouw van koude
lucht met een hoge dichtheid over de ijskappen en de hoogte van de ijskappen brengen een enorme zwaartekrachtsenergie met zich mee. Waar deze winden geconcentreerd zijn in beperkte gebieden in de kustvalleien, waaien de winden ruim boven de orkaankracht en bereiken ze ongeveer 300 km/u . In Groenland worden deze winden piteraq genoemd en zijn het meest intens wanneer een lagedrukgebied de kust nadert. |
| |
| In een paar regio's van continentaal Antarctica wordt de sneeuw weggeschuurd door de kracht van de katabatische winden, wat leidt tot droge valleien of Antarctische oases zoals de McMurdo Dry Valleys. Omdat de katabatische winden dalen, hebben ze de neiging een lage relatieve vochtigheid te hebben, waardoor de regio uitdroogt. Andere regio's kunnen een soortgelijk maar minder effect hebben, wat leidt tot blauwe ijs-gebieden waar de sneeuw wordt verwijderd en het oppervlakte-ijs sublimeert, maar wordt aangevuld door gletsjerstroming van stroomopwaarts. |
| |
In de Fuegische Archipel (Tierra del Fuego) in Zuid-Amerika, evenals in Alaska in Noord-Amerika, vormt een wind die bekend staat als een williwaw een bijzonder gevaar voor havenschepen. Williwaws komen oorspronkelijk uit de sneeuw- en ijsvelden van de kustbergen en kunnen sneller zijn
dan 220 km/u. |
| |
| In Californië zijn sterke katabatische windgebeurtenissen verantwoordelijk geweest voor de explosieve groei van veel bosbranden, waaronder de Camp Fire van 2018 en het North Complex van 2020. |
| |
|
|
|
|
|
|
