|
|
|
Een waterhoos is een vaak trechtervormige slurf onderaan een wolk, veroorzaakt door snel draaiende luchtbewegingen boven open water.
Hierbij wordt water omhoog gevoerd. Als zo'n slurf het wateroppervlak raakt en water opzuigt, wordt dit verschijnsel een waterhoos genoemd.
Een waterhoos is doorgaans een betrekkelijk onschuldige vorm van een windhoos. Boven land verliest de hoos meestal zijn kracht. Alleen in zeldzame gevallen behoudt de waterhoos voldoende kracht langs de kust om ongelukken te veroorzaken en schade aan te richten. |
| |
 |
| Waterhozen vanaf strand Kijkduin bij Den Haag |
|
|
 |
| Waterhoos voor de Florida Keys. |
|
|
 |
| Twee waterhozen bij de Bahama's. |
|
| |
| Kenmerken |
| |
Hoewel de meeste waterhozen in de tropen voorkomen, kunnen ze seizoensgebonden voorkomen in gematigde streken over de hele wereld, en komen ze veel voor langs de westkust van Europa, maar ook op de Britse eilanden en in verschillende delen van de Middellandse Zee en de Oostzee. Ze zijn niet beperkt tot zout water; er zijn er veel gerapporteerd over meren en rivieren, waaronder de Grote Meren en de St. Lawrencerivier.
Ze komen vrij vaak voor op de Grote Meren tijdens de late zomer en vroege herfst, met een recordaantal van meer dan 66 waterhozen in slechts zeven dagen in 2003. |
| |
Waterhozen komen vaker voor binnen 100 km van de kust dan verder op zee. Momenteel worden in heel Europa ongeveer 160 waterhozen per
jaar gerapporteerd, waarbij Nederland met 60 de meeste waterhozen rapporteert, gevolgd door Spanje en Italië met 25, en Groot-Brittannië met 15. Ze komen het meest voor in de nazomer. Op het noordelijk halfrond is september aangewezen als de belangrijkste maand van vorming. |
| |
| Waterhozen komen vooral in de tweede helft van de zomer en het najaar voor, wanneer het relatief warme zeewater de vorming van buien bevordert. Die buien ontstaan vooral in koude uit de poolstreken afkomstige lucht waarbij grote temperatuurverschillen optreden tussen het zeewater en de lucht daarboven. Waterhozen zijn in Nederland soms onder de wolken zichtbaar boven de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer. Jaarlijks worden voor de Nederlandse kust en boven het IJsselmeer een tiental waterhozen gezien. Waarschijnlijk komen er in werkelijkheid meer voor, maar niet alle hozen worden opgemerkt. Op 17 augustus 1953 zijn boven het IJsselmeer in anderhalf uur tijd 18 waterhozen waargenomen. |
| |
| Vorming: |
| Waterhozen bestaan op microschaal, waar hun omgeving minder dan twee kilometer breed is. De wolk waaruit ze ontstaan kan zo onschadelijk zijn als een gematigde cumulus, of zo groot als een supercel. Hoewel sommige waterhozen sterk en tornado van aard zijn, zijn de meeste veel zwakker en worden ze veroorzaakt door verschillende atmosferische dynamieken. Ze ontwikkelen zich normaal gesproken in vochtige omgevingen, omdat hun moederwolken zich in het ontwikkelingsproces bevinden. Er wordt aangenomen dat ze ronddraaien terwijl ze langs de oppervlaktegrens omhoog bewegen vanaf de horizontale afschuiving nabij het oppervlak, en zich dan omhoog uitstrekken naar de wolk zodra de laagte laag is. -niveau schuifvortex komt overeen met een zich ontwikkelende cumuluswolk of onweersbui. Er is aangetoond dat sommige zwakke tornado's, bekend als landspuiten, zich op een vergelijkbare manier ontwikkelen. |
| |
| Soorten |
| |
Waterhozen die niet geassocieerd zijn met een roterende opwaartse luchtstroom van een supercell-onweersbui staan bekend als niet-tornadische
of mooi weer waterhozen. Deze zijn verreweg het meest voorkomende type waterhoos. Deze komen voor in kustwateren en worden geassocieerd met donkere, zich ontwikkelende convectieve cumulustorens met een platte bodem. Bij mooi weer ontwikkelen waterhozen zich snel en verdwijnen ze snel, met een levenscyclus van minder dan 20 minuten. Ze scoren gewoonlijk niet hoger dan EF0 op de Enhanced Fujita-schaal, en vertonen over het algemeen windsnelheden van minder dan 108 km/u. |
| |
| Ze worden het vaakst gezien in tropische en subtropische klimaten, met meer dan 400 per jaar waargenomen in de Florida Keys. Ze bewegen zich doorgaans langzaam of helemaal niet, omdat de wolk waaraan ze zijn bevestigd horizontaal statisch is en wordt gevormd door verticale convectieve actie in plaats van de subductie / adductie-interactie tussen botsende fronten. Waterhozen bij mooi weer lijken qua uiterlijk en werking sterk op landspuiten, en gedragen zich grotendeels als zodanig als ze aan land komen. |
| |
Er zijn vijf fasen in de levenscyclus van een waterhoos bij mooi weer. Aanvankelijk verschijnt er een prominente ronde, lichtgekleurde schijf op het wateroppervlak, omgeven door een groter donker gebied met een onbepaalde vorm. Na de vorming van deze gekleurde schijven op het water ontstaat er vanuit de donkere vlek op het wateroppervlak een patroon van licht- en donkergekleurde spiraalbanden. Vervolgens verschijnt er rond
de donkere vlek een dichte ring van zeewater, een cascade genoemd, met wat lijkt op een oog. Uiteindelijk wordt de waterhoos een zichtbare trechter van het wateroppervlak naar de bovenwolk. De sproeivortex kan oplopen tot een hoogte van enkele honderden meters of meer, en creëert vaak een zichtbaar zog en een bijbehorende golftrein terwijl deze beweegt. Tenslotte beginnen de trechter en de sproeivortex te verdwijnen naarmate de instroom van warme lucht in de vortex zwakker wordt. |
| |
| Tornadisch |
| Tornadische waterhozen, ook wel tornado's boven water genoemd, worden gevormd uit mesocyclonen op een manier die in essentie identiek is aan tornado's op het land in verband met zware onweersbuien, maar die eenvoudigweg boven water voorkomen. Een tornado die van land naar een watermassa reist, zou ook als een tornadische waterhoos worden beschouwd. Aangezien de overgrote meerderheid van de mesocyclonische onweersbuien in de Verenigde Staten plaatsvinden in door land omgeven gebieden, zijn echte tornadische waterhozen navenant zeldzamer dan hun tegenhangers bij mooi weer in dat land. In sommige gebieden, zoals de Adriatische, Egeïsche en Ionische Zee kunnen tornadische waterhozen echter de helft van het totale aantal uitmaken. |
| |
 |
| Tornadische waterhoos voor de kust van Punta Gorda, Florida, veroorzaakt door een zware onweersbui, 15 juli 2005 |
|
|
 |
| Vier waterhozen gezien aan Lake Huron, 9 september 1999 |
|
| |
| sneeuwhoos: |
Een winterwaterhoos, ook wel bekend als een ijshoos, een ijsduivel of een sneeuwhoos, is een zeldzaam voorbeeld van een waterhoos die zich vormt onder de basis van een sneeuwbui. De term winterwaterhoos wordt gebruikt om onderscheid te maken tussen de gewone waterhoos in het warme seizoen en deze zeldzame gebeurtenis in het winterseizoen. Er zijn een aantal kritische criteria voor de vorming van een winterwaterhoos.
Er moeten zeer koude temperaturen aanwezig zijn boven een watermassa, die zelf warm genoeg is om mist te produceren die lijkt op stoom boven het wateroppervlak. Net als de efficiëntere sneeuwgebeurtenissen met meereffecten, versterken winden die zich langs de as van lange meren concentreren de windconvergentie en vergroten ze de kans op de ontwikkeling van een winterwaterhoos. De termen sneeuwduivel en snownado beschrijven een ander fenomeen: een sneeuwvortex dicht bij het oppervlak zonder moederwolk, vergelijkbaar met een stofduivel. |
| |
| |
Waterhozen worden al lang erkend als ernstige gevaren voor de zee. Sterkere waterhozen vormen een bedreiging voor waterscooters, vliegtuigen en mensen. Het wordt aanbevolen om een
aanzienlijke afstand tot deze verschijnselen te houden en altijd alert te zijn via weerberichten.
De National Weather Service van de Verenigde Staten zal vaak speciale waarschuwingen op zee afgeven wanneer waterhozen waarschijnlijk zijn of zijn waargenomen boven kustwateren, of tornado-waarschuwingen wanneer wordt verwacht dat waterhozen zich aan land zullen verplaatsen. |
| |
Incidenten waarbij waterhozen ernstige schade en slachtoffers veroorzaken, zijn zeldzaam; er zijn echter verschillende opmerkelijke voorbeelden geweest. De Malta-tornado van 1551 was de eerste geregistreerde gebeurtenis van een dodelijke waterhoos. Het trof de Grote Haven van Valletta, waarbij vier galeien en talloze boten tot zinken werden gebracht en honderden levens werden geëist. De tornado's op Sicilië uit 1851 waren twee waterhozen die aan land kwamen in het westen van Sicilië, waarbij ze de kust en het platteland verwoestten voordat ze uiteindelijk weer over de
zee verdwenen. |
| |
| Afhankelijk van hoe snel de wind uit een waterhoos waait, kan alles wat zich binnen ongeveer 90 cm van het wateroppervlak bevindt, inclusief vissen van verschillende groottes, kikkers en zelfs schildpadden, de lucht in worden getild. |
|
|
 |
| Illustration from the book The Philosophy of Storms, published in 1841 |
|
|
| |
Een waterhoos kan soms kleine dieren zoals vissen uit het water zuigen, helemaal de wolk in. Zelfs als de waterhoos stopt met draaien, kunnen de vissen in de wolk over land worden gedragen, op en neer en rond worden bewogen door de wind van de wolk totdat de stromingen de vliegende vissen niet langer in de atmosfeer houden. Afhankelijk van hoe ver ze reizen en hoe hoog ze in de atmosfeer komen, zijn de vissen soms dood
tegen de tijd dat het gaat regenen. Mensen tot 160 km landinwaarts hebben te maken gehad met visregens. Vis kan ook uit rivieren worden opgezogen, maar het regenen van vis is geen algemeen weersverschijnsel. |
| |
| Onderzoek en voorspelling |
| |
| De Szilagyi Waterspout Index (SWI), ontwikkeld door de Canadese meteoroloog Wade Szilagyi, wordt gebruikt om omstandigheden te voorspellen die gunstig zijn voor de ontwikkeling van waterhoos. De SWI varieert van −10 tot +10, waarbij waarden groter dan of gelijk aan nul omstandigheden vertegenwoordigen die gunstig zijn voor de ontwikkeling van waterhozen. |
| |
Het International Centre for Waterhoos Research (ICWR) is een niet-gouvernementele organisatie van individuen van over de hele wereld die geïnteresseerd zijn in het gebied van waterhozen vanuit een onderzoeks-, operationeel en veiligheidsperspectief. Oorspronkelijk een forum voor onderzoekers en meteorologen, heeft de ICWR de belangstelling en bijdragen van stormjagers, de media, de zee- en luchtvaartgemeenschappen
en van particulieren vergroot. |
| |
|
|
|
|
|
|
