|
|
|
| Een stofstorm, ook wel zandstorm genoemd, is een meteorologisch fenomeen dat veel voorkomt in droge en semi-aride gebieden. Stofstormen ontstaan wanneer een windvlaag of een andere sterke wind los zand en vuil van een droog oppervlak blaast. Fijne deeltjes worden getransporteerd door zouten en suspenderen, een proces waarbij de grond van de ene plaats wordt verplaatst en op een andere plaats wordt afgezet. |
| |
| De dorre gebieden van Noord-Afrika, het Midden-Oosten, Centraal-Azië en China zijn de belangrijkste terrestrische bronnen van stof in de lucht. Er is beweerd dat slecht beheer van de droge gebieden van de aarde, zoals het verwaarlozen van het braakliggende systeem, de omvang en frequentie van stofstormen vanuit de woestijnranden doet toenemen en zowel het lokale als het mondiale klimaat verandert, evenals met gevolgen voor de lokale economieën. |
| |
 |
| Stofstorm in Al Asad, Irak |
|
|
 |
| Zandstorm boven de Atlantische Oceaan |
|
|
.jpg "Klik op de foto om te vergroten") |
| Zandstorm boven de Namib-woestijn |
|
| |
| De term zandstorm wordt het vaakst gebruikt in de context van woestijnstofstormen, vooral in de Sahara, of op plaatsen waar zand een meer voorkomende bodemsoort is dan vuil of gesteente, waar, naast fijne deeltjes die het zicht belemmeren, een aanzienlijke hoeveelheid zandstormen voorkomt. grotere zanddeeltjes worden dichter naar het oppervlak geblazen. De term stofstorm wordt waarschijnlijker gebruikt wanneer fijnere deeltjes over lange afstanden worden geblazen, vooral wanneer de stofstorm stedelijke gebieden treft. |
| |
| Naarmate de kracht van het stof dat over losjes vastgehouden deeltjes beweegt toeneemt, beginnen zanddeeltjes eerst te trillen en vervolgens over het oppervlak te bewegen in een proces dat zoutvorming wordt genoemd. . |
| |
| Terwijl ze herhaaldelijk de grond raken, maken ze kleinere stofdeeltjes los en breken ze af, die vervolgens in suspensie beginnen te reizen. Bij windsnelheden boven de snelheid die ervoor zorgt dat de kleinste stofdeeltjes blijven hangen, zal er een populatie stofkorrels zijn die zich voortbewegen via een reeks mechanismen: ophanging, zoutvorming en kruipen |
| |
| Uit een onderzoek uit 2008 blijkt dat de initiële zoutvorming van zanddeeltjes door wrijving een statisch elektrisch veld induceert. Het zouten van zand krijgt een negatieve lading ten opzichte van de grond, waardoor meer zanddeeltjes loskomen, die vervolgens gaan zouten. Er is vastgesteld dat dit proces het aantal deeltjes verdubbelt dat door eerdere theorieën werd voorspeld. |
|
|
 |
| Animatie die de wereldwijde beweging van stof van een Aziatische stofstorm laat zien |
|
| |
| Deeltjes raken losjes vastgehouden, voornamelijk als gevolg van langdurige droogte of droge omstandigheden en hoge windsnelheden. Windvlaagfronten kunnen worden veroorzaakt door de uitstroom van door regen gekoelde lucht uit een intense onweersbui. Windstoten kunnen worden veroorzaakt door een droog koufront: dat wil zeggen een koufront dat zich in een droge luchtmassa beweegt en geen neerslag produceert, het soort stofstorm dat gebruikelijk was tijdens de Dust Bowl-jaren in de VS. Na de passage van een droog koufront kan convectieve instabiliteit als gevolg van koelere lucht die over verwarmde grond stroomt de stofstorm die aan het front is begonnen in stand houden. |
| |
| In woestijngebieden worden stof- en zandstormen meestal veroorzaakt door onweersbuien of door sterke drukgradiënten die een toename van de windsnelheid over een groot gebied veroorzaken. De verticale omvang van het opwaaiende stof of zand wordt grotendeels bepaald door de stabiliteit van de atmosfeer boven de grond en door het gewicht van de deeltjes. In sommige gevallen kunnen stof en zand door een laaggelegen temperatuurinversie in een relatief ondiepe laag worden opgesloten. In andere gevallen kan stof maar geen zand tot wel 6.000 m worden opgetild. Stofstormen vormen een groot gevaar voor de gezondheid. |
| |
| Droogte en wind dragen bij aan het ontstaan van stofstormen, evenals slechte landbouw- en weidepraktijken door het stof en zand bloot te stellen aan de wind. Bosbranden kunnen ook tot stofstormen leiden. |
| |
| Een slechte landbouwpraktijk die bijdraagt aan stofstormen is de droge landbouw. Slechte landbouwtechnieken op het droge land zijn intensieve grondbewerking of het ontbreken van gevestigde gewassen of dekkingsgewassen wanneer stormen toeslaan op bijzonder kwetsbare momenten voorafgaand aan de herbegroeiing. In een semi-aride klimaat vergroten deze praktijken de gevoeligheid voor stofstormen. Er kunnen echter bodembeschermingspraktijken worden geïmplementeerd om winderosie onder controle te houden. |
| |
| Fysieke en milieueffecten |
| |
Een zandstorm kan onverwacht grote hoeveelheden zand transporteren en vervoeren. Stofstormen kunnen grote hoeveelheden stof vervoeren, waarbij de voorrand bestaat uit een
muur van dik stof van wel 1,6 km hoog. Stof- en zandstormen die uit de Sahara-woestijn komen, staan plaatselijk bekend als een simoom. De haboob is een zandstorm die veel voorkomt in de regio van Soedan rond Khartoum, en die het meest voorkomt in de zomer. |
| |
| De Sahara-woestijn is een belangrijke bron van stofstormen, met name de Bodélé-depressie en een gebied dat de samenvloeiing van Mauritanië, Mali en Algerije omvat. Stof uit de Sahara wordt vaak uitgestoten in de mediterrane atmosfeer en door de wind getransporteerd, soms tot in Midden-Europa en Groot-Brittannië. |
| |
De stofstormen in de Sahara zijn in de halve eeuw sinds de jaren vijftig ongeveer vertienvoudigd, waardoor de bovengrond verloren is gegaan in Niger, Tsjaad, Noord-Nigeria en Burkina Faso.
In Mauritanië waren er begin jaren zestig slechts twee stofstormen per jaar; Volgens de Engelse geograaf Andrew Goudie, professor aan de Universiteit van Oxford, zijn dat er sinds 2007
ongeveer 80 per jaar. |
|
|
 |
| Stofstorm in de Sahara, geschilderd door George Francis Lyon |
|
| |
| De concentraties stof uit de Sahara die in juni 2007 voor de oostkust van Afrika kwamen, waren vijf keer zo hoog als die in juni 2006, en waren de hoogste sinds minstens 1999, waardoor de Atlantische wateren mogelijk voldoende zijn afgekoeld om de orkaanactiviteit eind 2007 enigszins te verminderen. |
| |
| Er is ook aangetoond dat stofstormen de verspreiding van ziekten over de hele wereld vergroten. Bacteriën en schimmelsporen in de grond worden door de stormen met minuscule deeltjes in de atmosfeer geblazen en interageren met stedelijke luchtvervuiling. |
| |
Kortetermijneffecten van blootstelling aan woestijnstof zijn onder meer een onmiddellijke toename van de symptomen en een verslechtering van
de longfunctie bij personen met astma, verhoogde sterfte en morbiditeit door lang getransporteerd stof uit zowel de Sahara als de Aziatische stofstormen wat erop wijst dat stofstormdeeltjes die lang worden getransporteerd een negatieve invloed hebben op de bloedsomloop. Stoflongontsteking is het resultaat van het inademen van grote hoeveelheden stof. |
| |
Langdurige en onbeschermde blootstelling van het ademhalingssysteem aan een stofstorm kan ook silicose veroorzaken, die, indien onbehandeld,
tot verstikking zal leiden. Er bestaat ook het gevaar van keratoconjunctivitis sicca ("droge ogen"), dat in ernstige gevallen zonder onmiddellijke en juiste behandeling tot blindheid kan leiden. |
| |
 |
| Sydney gehuld in stof tijdens de Australische stofstorm van 2009. |
|
|
 |
| Zandstorm op weg naar Karbala |
|
| |
| Economische impact |
| |
| Stofstormen veroorzaken bodemverlies uit de droge gebieden, en erger nog, ze verwijderen bij voorkeur organisch materiaal en de lichtste deeltjes die rijk zijn aan voedingsstoffen, waardoor de landbouwproductiviteit afneemt. Bovendien beschadigt het schurende effect van de storm jonge gewassen. Stofstormen verminderen ook het zicht, wat gevolgen heeft voor vliegtuigen en het wegvervoer. |
| |
| Stof kan ook gunstige effecten hebben waar het zich afzet: regenwouden in Midden- en Zuid-Amerika halen aanzienlijke hoeveelheden minerale voedingsstoffen uit de Sahara; ijzerarme oceaangebieden krijgen ijzer; en stof op Hawaï verhoogt de groei van weegbree. In Noord-China en het middenwesten van de VS zijn oude stofstormafzettingen, bekend als löss, zeer vruchtbare bodems, maar ze zijn ook een belangrijke bron van hedendaagse stofstormen wanneer de bodemveilige vegetatie wordt verstoord. Het bestaan van Iraanse steden wordt bedreigd door stofstormen. |
| |
|
|
|
|
|
|
