|
|
|
| Een groene flits of groene straal is een optisch fenomeen dat plaats kan vinden kort na zonsondergang of voor zonsopkomst. Hierbij is boven de opkomende of ondergaande zon even, vaak slechts 2 seconden, een groen licht zichtbaar. In andere gevallen kan dit licht als een soort straal omhoog schieten vanaf het punt waar de zon opkomt of ondergaat. |
| |
| Groene flitsen kunnen een aantal verschillende oorzaken hebben, waarvan sommige wat gangbaarder zijn dan andere. Groene flitsen zijn op elke hoogte waarneembaar, en worden het meest gezien boven een vlakke horizon zoals op zee. |
| |
 |
| Een groene flits in Santa Cruz |
|
|
 |
| Fasen van een groene flits |
|
De oorsprong van een groene flits ligt altijd in de breking van het zonlicht in de atmosfeer, gelijk aan in een prisma. Licht beweegt zich in de dikkere lage luchtlaag van de atmosfeer minder snel voort dan in de dunnere laag erboven. Hierdoor volgt zonlicht een ietwat gekromde baan door de atmosfeer, in dezelfde hoek als de kromming van de aarde. Lichtstralen met een hogere frequentie, zoals blauw en groen, worden echter verder gebogen dan lichtstralen met een lagere frequentie zoals rood en oranje. Hierdoor blijven de groene en blauwe kleuren van de zon nog even
zichtbaar wanneer oranje en rode reeds achter de horizon zijn verdwenen door de kromming van de aarde. |
| |
 |
| Schematische weergave van het ontstaan van een groene flits |
|
|
 |
| Ontwikkeling van een groene flits |
|
| |
| Groene flitsen kunnen worden versterkt door luchtspiegelingen als gevolg van bijvoorbeeld een warm of juist erg koud aardoppervlak of de aanwezigheid van een sterke inversielaag. Deze luchtspiegelingen versterken de lichtbreking. Een groene flits is het beste waar te nemen bij een heldere lucht, zodat het zonlicht minder wordt verstrooid. |
| |
| Observatie |
| |
Om de groene straal waar te nemen, moet de lucht helder zijn en vrij van stof en deeltjes. De aanwezigheid van een anticycloon vergemakkelijkt
ook de waarneming van het fenomeen dankzij de hoge druk (dus een grotere luchtdichtheid). Ten slotte moet de horizonlijn ver weg zijn, zodat de zonnestralen door de grootst mogelijke afstand van de atmosfeer gaan voordat ze de waarnemer bereiken. Om al deze redenen kan de groene straal het beste worden waargenomen op lage hoogte, waar de horizon helder is, bijvoorbeeld voor een oceaan. |
| |
| Om de observatietijd te verlengen, kunt u deze beginnen door in een zittende positie te zitten. Wanneer de straal verschijnt, staat u langzaam op. Om verblinding door de laatste gele of rode lichten, die de indruk kunnen wekken een vals groene straal te zien, te voorkomen, moet u uw rug naar de zon draaien en op het laatste moment omdraaien |
| |
 |
| Groene maanstraal waargenomen bij VLT, bij Cerro Paranal op 2600 meter boven zeeniveau in de Atacama-woestijn, Chili |
|
|
 |
| Groene straal waargenomen in Union (eiland West-Indië) op 28 november 2013. |
|
| |
Er zijn verschillende soorten groene stralen die verband houden met verschillende optische verschijnselen.
Enkele ervan worden hieronder beschreven |
| |
| Type |
Kenmerken |
Condities |
Beste plaats voor observaties |
| Kleinere Mirage-flits |
Laatste straal” van de zon, ovaal,
bovenaan afgeplat; duurt 1 of 2 seconden |
Het aardoppervlak moet warmer zijn dan
de omringende lucht |
Dichtbij zeeniveau |
Flits in valse
luchtspiegeling |
De zon lijkt te zijn verdeeld in verschillende
delen (inkepingen) die naar boven toe
steeds fijner lijken te worden totdat ze
een punt aan de bovenkant van de zon
bereiken; duurt 1 of 2 seconden |
Inversie van de atmosferische laag onder
ooghoogte; het aardoppervlak is kouder
dan de omringende lucht |
Hoe hoger je bent, hoe beter je het
ziet; de flits is het duidelijkst net
boven de inversie |
| Sub-duct flits |
Het hoge, brede deel van een
zandlopervormige zon wordt ongeveer
vijftien seconden groen |
De waarnemer moet zich onder een
sterke atmosferische inversie bevinden |
In een hoogte-interval tussen de
horizontale lijn gevormd door de
lagere atmosfeer en de grond (kan
op elke hoogte voorkomen) |
| Groene straal |
Net na zonsondergang is een straal groen
licht te zien; het is meestal zichtbaar over
een paar graden en duurt enkele seconden |
De lucht moet mistig zijn en een groene
flits moet als lichtbron dienen |
Op zeeniveau |
| |
De meerderheid van de waargenomen stralen of flitsen zijn lagere luchtspiegelingen of valse luchtspiegelingen; de andere vertegenwoordigen
slechts 1% van de gevallen. Sommige staan niet in de bovenstaande tabel, zoals de flits op de wolkentop (waargenomen wanneer de zon ondergaat in maritieme mist of in cumuluswolken die ver van elkaar verwijderd zijn) en zijn nog niet goed begrepen. |
| |
| |
De blauwe flits tijdens zonsondergang is een relatief ongebruikelijk fenomeen. Het verschijnt vlak voordat de laatste zonnestralen onder een onbelemmerde horizon glijden waar zowel de buiging of breking van licht als de luchtspiegeling effecten (meerdere of omgekeerde beelden) het grootst zijn. Naarmate de zon de horizon nadert, fungeert de atmosfeer als een prisma en begint het beeld van de zon in zijn samenstellende
kleuren te verdelen. Omdat blauw licht meer wordt gebroken dan rood licht vanwege de kortere golflengte, wordt de bovenrand van de zon blauw. Het is dit blauwe stukje zonlicht dat je misschien zelden net boven de horizon ziet (een luchtspiegeling) op het laatste moment van zonsondergang een fenomeen dat we de blauwe flits noemen. |
| |
| Het zien van de blauwe kleur vereist echter extreem heldere en transparante luchtomstandigheden. De reden is dat het lichtpad van de laatste zonnestraal naar je oog door het dichtste deel van de atmosfeer gaat, waar luchtmoleculen, waterdamp en atmosferische verontreinigingen effectief blauw en violet licht meer dan welke andere kleur dan ook van je ogen verstrooien; dit is de reden waarom groene flitsen vaker voorkomen dan blauwe flitsen. Blauwe flitsen zijn beter zichtbaar op grotere hoogte, waar de atmosfeer dunner is en er minder verontreinigende stoffen zijn. |
| |
| De flits terminologie is misleidend, dus je zou een intense gloed van blauw licht kunnen verwachten. Over het algemeen is echter het tegenovergestelde waar en wordt het laatste beetje zonlicht steeds kleiner. Slechts in zeldzame gevallen, onder specifieke atmosferische omstandigheden, verschijnt er een echte flits. De beste blauwe flitsen treden op onder luchtspiegeling omstandigheden, die de breking kunnen vergroten en het zicht een paar seconden kunnen verbeteren voordat het fenomeen verdwijnt. |
|
|
|
| |
| Natuurlijk moet je heel voorzichtig zijn bij het zoeken naar de blauwe flits en je directe blik weghouden van de zon totdat alleen het laatste segment van de bovenrand zichtbaar is. Rechtstreeks naar de gehele schijf van de zon staren, zelfs als deze laag aan de hemel staat, kan oogbeschadiging veroorzaken. |
| Terwijl een astronomisch object ten opzichte van de horizon ondergaat of opstijgt, reist het licht dat het uitstraalt door de atmosfeer van de aarde, die werkt als een prisma dat het licht in verschillende kleuren scheidt. De kleur van de bovenrand van een astronomisch object kan van groen naar blauw naar violet gaan, afhankelijk van de afname van de concentratie van verontreinigende stoffen naarmate deze zich door een steeds groter volume van de atmosfeer verspreiden. De onderrand van een astronomisch object is altijd rood. Een groene rand is erg dun en met het blote oog moeilijk of niet te zien. Onder normale omstandigheden wordt een groene rand van een astronomisch object zwakker als een astronomisch object zich heel laag boven de horizon bevindt vanwege atmosferische roodheid, maar soms zijn de omstandigheden goed om een groene rand net boven de horizon te zien. |
| |
Bij elke zonsondergang is er een groene rand aanwezig, maar deze is te dun om met het blote oog te zien. Vaak verandert een groene rand in een groene flits en weer terug tijdens dezelfde zonsondergang. De beste tijd om een groene rand waar te nemen is ongeveer 10 minuten vóór zonsondergang. Dat is te vroeg om een vergroting zoals een verrekijker of een telescoop te gebruiken om rechtstreeks naar de zon te kijken
zonder mogelijke schade aan de ogen. Naarmate de zon dichter bij de horizon komt, wordt de groene rand zwakker als gevolg van atmosferische roodheid. Op basis van het bovenstaande is het waarschijnlijk juist om te concluderen dat, hoewel er bij elke zonsondergang een groene rand aanwezig is, een groene flits zeldzamer is vanwege de vereiste fata morgana. |
|
| Bronnen: Wikipedia-nl, Wikipedia-en, Wikipedia-de, Wikipedia-fr |
|
|
|
|
|
|
