|
|
|
Fotometeoren zijn meteoren die op het gebied van meteorologie worden waargenomen in de atmosfeer aan het aardoppervlak of in de lucht.
In tegenstelling tot elektrometeoren, hydrometeoren en lithometeors, zijn ze gerelateerd aan de reflectie, breking, diffractie of interferentie van de maan of zonlicht. De meest voorkomende zijn halo, regenboog, kroon, kleurenspel, glorie, bisschopsring, luchtspiegeling, flikkering, scintillatie,
groene straal, tinten en schemerstralen. |
| Brocken-spook |
Een Brocken-spook ook wel Brocken-boog, bergspook of spook van de Brocken genoemd, is de vergrote (en ogenschijnlijk enorme) schaduw van een waarnemer die op wolken wordt geworpen die tegengesteld zijn aan de richting van de zon. Het hoofd van de figuur wordt vaak omringd door halo-achtige ringen van gekleurd licht die een glorie vormen, die tegenover de richting van de
zon verschijnt wanneer waterdruppels van uniforme grootte in wolken breken en zonlicht weerkaatsen.
Het fenomeen kan op elke mistige berghelling of wolkenbank voorkomen, zelfs gezien vanuit een vliegtuig, maar de frequente mist en de laaggelegen toegankelijkheid van de Brocken, een piek
in het Harzgebergte in Duitsland, hebben een lokale legende gecreëerd waaruit het fenomeen trekt zijn naam. Het Brocken-spook werd in 1780 waargenomen en beschreven door Johann Silberschlag en is sindsdien vaak opgenomen in de literatuur
over de regio. |
 |
| Brocken geest met glorie. De zon staat aan de achterkant en werpt een schaduw. |
|
|
 |
| Schemering met altocumulus wolken |
|
| Schemering |
Schemering op aarde is de verlichting van de lagere atmosfeer wanneer de zon niet direct zichtbaar is omdat deze onder de horizon staat. Schemering wordt geproduceerd door zonlicht dat in
de bovenste atmosfeer wordt verstrooid, waardoor de lagere atmosfeer wordt verlicht,
zodat het aardoppervlak niet volledig verlicht of helemaal donker is. Het woord schemering wordt ook
gebruikt om de perioden aan te duiden waarin deze verlichting plaatsvindt. Hoe lager de zon onder de horizon staat, hoe zwakker de schemering (andere factoren, zoals atmosferische omstandigheden, zijn gelijk). Wanneer de zon 18° onder de horizon bereikt, is de helderheid van de schemering bijna nul en wordt de avondschemering nacht. Als de zon weer 18° onder de horizon staat, wordt de nacht ochtendschemering. |
| |
| Fata Morgana (luchtspiegeling) |
| Een fata morgana (herkomst woord: Italiaans: "La fata Morgana") of luchtspiegeling is een optisch fenomeen dat het resultaat is van temperatuurinversie, een verschijnsel waarbij er grote temperatuurverschillen bestaan tussen verschillende luchtlagen. Lucht is een zeer slechte warmtegeleider, er treedt nauwelijks vermenging op zolang er geen noemenswaardige wind staat.
Het (horizontale) scheidingsvlak tussen deze luchtlagen met verschillende temperatuur en daardoor ook met een verschillende brekingsindex voor licht, kan zich zo onder specifieke omstandigheden als spiegel gaan gedragen. Ook kan de luchtlaag met de laagste temperatuur zich zo als lens gaan gedragen. Verschillen in luchtvochtigheid kunnen het effect nog
versterken en warme lucht kan meer waterdamp bevatten dan koude. |
| |
 |
| Fata Morgana op het wegdek |
|
|
 |
| Glorie rond de schaduw van een vliegtuig. |
|
Glorie (optisch fenomeen)
|
Een glorie is een optisch fenomeen, dat lijkt op de halo van een iconische heilige rond de schaduw van het hoofd van de waarnemer, veroorzaakt door zonlicht of (zelden) maanlicht dat in wisselwerking staat met de kleine waterdruppeltjes die nevel of wolken vormen. De glorie bestaat uit een
of meer concentrische, achtereenvolgens dimmende ringen, die elk aan de buitenkant rood zijn en naar het midden toe blauwachtig. Door zijn uiterlijk wordt het fenomeen soms verward met een cirkelvormige regenboog, maar deze laatste heeft een veel grotere diameter en wordt veroorzaakt door verschillende fysieke processen. Glorie ontstaat als gevolg van golfinterferentie van licht dat intern wordt gebroken in kleine druppeltjes. |
| Groen flits |
De groene flits en groene straal zijn meteorologische optische fenomenen die soms van voorbijgaande aard optreden rond het moment van zonsondergang of zonsopgang.
Als de omstandigheden gunstig zijn, is er kort een duidelijke groene vlek zichtbaar boven de bovenrand van de zonneschijf; het groene uiterlijk duurt meestal niet langer dan twee seconden.
In zeldzame gevallen kan de groene flits lijken op een groene straal
die omhoog schiet vanaf het punt van zonsondergang of zonsopgang. Groene flitsen treden op omdat de atmosfeer van de aarde ervoor kan
zorgen dat het licht van de zon uiteenvalt of breekt in verschillende kleuren. Groene flitsen zijn een groep vergelijkbare verschijnselen die
voortkomen uit enigszins verschillende oorzaken, en daarom komen sommige soorten groene flitsen vaker voor dan andere. |
| |
 |
| Fasen van een groene flits |
|
|
 |
| Zonne-halo in Bengaluru op 24-mei-2021 |
|
Halo (lichteffect)
|
Halo is de naam voor een familie van optische fenomenen die worden geproduceerd door licht (meestal van de zon of de maan) in wisselwerking
met ijskristallen die in de atmosfeer zweven. Halo's kunnen vele vormen hebben, variërend van gekleurde of witte ringen tot bogen en vlekken in de lucht. Veel van deze verschijnen in de buurt van de zon of de maan, maar andere komen elders of zelfs aan de andere kant van de hemel voor.
Een van de bekendste soorten halo's zijn de cirkelvormige halo (juist de 22 ° halo genoemd), lichte pilaren en zonnehonden, maar er
komen nog
veel meer voor; sommige komen vrij vaak voor, terwijl andere (uiterst) zeldzaam zijn.
De ijskristallen die verantwoordelijk zijn voor halo's hangen meestal in cirrus- of cirrostratuswolken in de bovenste troposfeer (5-10 km), maar bij koud weer kunnen ze ook dicht bij de grond drijven, in welk geval ze worden genoemd als diamantstof. De specifieke vorm en oriëntatie van de kristallen zijn verantwoordelijk voor het type halo dat wordt waargenomen. Licht wordt gereflecteerd en gebroken door de ijskristallen en kan door dispersie in kleuren worden gesplitst. De kristallen gedragen zich als prisma's en spiegels, ze breken en reflecteren licht tussen hun gezichten, waardoor lichtstralen in bepaalde richtingen worden gestuurd. Atmosferische optische fenomenen zoals halo's werden gebruikt als onderdeel van de weerskennis, wat een empirisch middel was om weersvoorspellingen te doen voordat de meteorologie werd ontwikkeld. Ze geven vaak aan dat er binnen de komende 24 uur regen zal vallen, omdat de cirrostratuswolken die ze veroorzaken een naderend frontaal systeem kunnen betekenen. |
| Iriserende wolken |
Irisatie van wolken of irisatie is een kleurrijk optisch fenomeen dat optreedt in een wolk en verschijnt in de algemene nabijheid van de zon of de maan. De kleuren lijken op die van zeepbellen
en olie op een wateroppervlak. Het is een soort fotometeoor. Dit vrij veel voorkomende fenomeen wordt het vaakst waargenomen in altocumulus, cirrocumulus, lenticulaire en cirruswolken.
Ze verschijnen soms als banden evenwijdig aan de rand van de wolken. Irisatie wordt ook gezien in de veel zeldzamere polaire stratosferische wolken, ook wel parelmoerwolken genoemd.
De kleuren zijn meestal pastel, maar kunnen heel levendig zijn of met elkaar vermengd, soms vergelijkbaar met parelmoer. Wanneer het in de buurt van de zon verschijnt, kan het effect moeilijk te zien zijn omdat het wordt verdronken in de schittering van de zon. Dit kan worden ondervangen
door het zonlicht met de hand af te schermen of het achter een boom of gebouw te verbergen. Andere hulpmiddelen zijn een donkere bril, of het observeren van de lucht die wordt weerspiegeld in een bolle spiegel of in een plas water. |
 |
| Irisatie in wolken boven Wellington NZ |
|
|
 |
| Nachtlichtende wolken boven Laboe, Duitsland |
|
| |
| Lichtgevende nachtwolk |
Nachtelijke wolken, of nachtschijnende wolken, zijn ijle wolkachtige verschijnselen in de bovenste atmosfeer van de aarde. Ze bestaan uit ijskristallen en zijn alleen zichtbaar tijdens astronomische schemering. Noctilucent betekent ruwweg "nacht schijnt" in het Latijn. Ze worden het vaakst waargenomen tijdens de zomermaanden vanaf breedtegraden tussen ± 50 ° en ± 70 °. Ze zijn alleen zichtbaar tijdens de lokale zomermaanden en wanneer de zon onder de horizon van de waarnemer is, maar terwijl deze zeer hoge wolken nog steeds in het zonlicht staan. Recente studies suggereren dat een verhoogde uitstoot van methaan in de atmosfeer extra waterdamp produceert zodra de methaanmoleculen de mesosfeer bereiken - waardoor bestaande nachtelijke wolken worden gecreëerd of versterkt.
Het zijn de hoogste wolken in de atmosfeer van de aarde, gelegen in de mesosfeer op een hoogte van ongeveer 76 tot 85 km. Ze zijn te zwak om bij daglicht te zien en zijn alleen zichtbaar wanneer ze worden verlicht door zonlicht van onder de horizon, terwijl de onderste lagen van de
atmosfeer zich in de schaduw van de aarde bevinden. |
| |
| Lichtzuil (lichteffect) |
De lichtzuil is een lichteffect in de atmosfeer en behoort tot de halo-verschijnselen. Uitgaande van de zon strekt een lineaire, smalle strook licht zich verticaal naar boven uit - en meer zelden
naar beneden. Lichtkolommen kunnen meestal worden waargenomen wanneer de zon dicht boven of
onder de horizon staat.
Lichtzuilen ontstaan door de weerkaatsing van zonlicht op zeshoekige ijsplaatjes, die bij bijna geen wind langzaam zinken en zich bij voorkeur horizontaal in de lucht uitlijnen. Ze kunnen
daarom alleen worden waargenomen als de weersomstandigheden navenant weinig wind zijn.
In tegenstelling tot de verwante halo-verschijnselen onder en boven de zon en het feit dat de hexagonale ijsplaatjes wisselende hellingshoeken hebben in hun horizontale oriëntatie, wordt een lichtzuil zichtbaar op een zacht bewegend wateroppervlak, vergelijkbaar met een glinsterende baan van de zon. In zeer zeldzame gevallen en bij een zeer constante en lage luchtbeweging zijn ook licht gebogen lichtzuilen mogelijk. |
 |
| Lichtzuil in San Francisco, Californië. |
|
|
 |
| Mistboog Embalse Serones |
|
| Mistboog |
Een mistboog ontstaat net als een regenboog als waterdruppels door de zon worden beschenen. Bij mist zijn de druppeltjes echter heel klein.
Het uiterlijk van een regenboog verandert
naarmate de waterdruppels kleiner worden. Een mistboog is meestal maar flets doordat de kleuren elkaar grotendeels overlappen. Hierdoor is de boog witachtig met hoogstens alleen aan de
rand wat verkleuring. De afmeting van een mistboog is ook kleiner dan die van een regenboog en de overtallige bogen staan op een grotere afstand van de boog. Behalve in mist is de mistboog ook te zien in wolkenbanken, maar dan heeft hij een verbrokkeld uiterlijk zodat hij lastiger is te herkennen. In mist blijft de vorm van de boog daarentegen meestal wel goed herkenbaar. Een complete mistboog is zelden te zien, hoewel men hem door middel van een felle lamp zichtbaar kan maken in dichte mist. |
| |
| Bijmanen - Paraselena |
Bijmanen of paraselenae zijn een natuurlijk optisch fenomeen in de aardatmosfeer in de vorm van twee heldere lichtvlekken links en rechts van de maan. Ze behoren tot de categorie haloverschijnselen en worden op exact dezelfde manier veroorzaakt als bijzonnen (maar dan met de maan als lichtbron), namelijk als gevolg van het maanlicht dat door ijskristallen schijnt,
veelal in de vorm van cirrus- of cirrostratuswolken. Net als bijzonnen komen bijmanen in principe in paren voor, links en rechts van de maan en op dezelfde hoogte boven de horizon,
maar bij een onregelmatige
verdeling van de bewolking kan het voorkomen dat slechts één bijmaan te zien is. |
 |
| Een paar bijmanen boven Didcot, Engeland |
|
|
 |
| Zeer felle bijzonnen in Fargo, Noord-Dakota. |
|
| Bijzonnen - Parhelium |
Bijzonnen [in het Engels parhelia (enkelvoud parhelion)] zijn een natuurlijk optisch fenomeen in de aardatmosfeer in de vorm van twee heldere lichtvlekken links en rechts van de zon.
Vaak is er maar één te zien. Bijzonnen behoren tot de categorie haloverschijnselen, die kunnen worden waargenomen wanneer de zon door ijskristallen schijnt, veelal in de vorm van cirrus- of cirrostratuswolken. Bijzonnen zijn frequent bij lage temperaturen, maar kunnen overal ter wereld en in alle weertypen optreden. Ze zijn het meest opvallend bij een lage zonnestand en gaan
vaak samen met andere halo's zoals (delen van) de 22° halo, parhelische kring en circumzenitale boog.
Bijzonnen ontstaan doordat het zonlicht wordt gereflecteerd en gebroken door zeshoekige plaatvormige ijskristallen in de atmosfeer, waardoor het wordt gesplitst in de kleuren van het spectrum, op een vergelijkbare manier als bij een regenboog. Als gevolg van de horizontale oriëntatie van de kristallen worden de lichtstralen het sterkst naar links en rechts verspreid, resulterend in twee lichtplekken aan beide zijden van de zon en op dezelfde hoogte boven de horizon. In tegenstelling tot een regenboog hebben bijzonnen het uiterlijk van enigszins driehoekige vlekken (soms met een horizontale, van de zon af gerichte 'staart' - deel van de parhelische kring) of bijna-verticale staven, en zijn ze doorgaans subtieler van kleur. Het rode gedeelte van het spectrum is bij bijzonnen altijd naar de zon toe gericht. |
| |
| Regenbogen |
| De regenboog is een atmosferisch-optisch fenomeen dat wordt waargenomen als een cirkelvormige boogvormige gekleurde lichtband in een regenmuur of wolk verlicht door de zon. Het radiale kleurverloop is het min of meer gebleekte spectrum van zonlicht. Bij het binnenkomen en verlaten wordt het zonlicht door elke bijna bolvormige regendruppel afgebogen en afgebroken tot licht
van verschillende kleuren. Daartussen wordt het weerspiegeld op de achterkant van de druppel. Het licht dat elke druppel verlaat, is geconcentreerd in gekleurde lagen die dunne, kegelvormige lagen vormen die op elkaar zijn gestapeld. De waarnemer heeft de regenwolk voor zich en de zon achter zich. Het ontvangt licht van een bepaalde kleur van regendruppels die zich op een smalle cirkelboog (een kleurstrook van de regenboog) in de lucht bevinden. De waarnemingshoek is identiek aan de hoek van het oppervlak van de kegel, waarin deze kleur zich concentreert wanneer deze uit de regendruppel komt. Bij goede lichtomstandigheden voor de regenmuur is een secundaire regenboog zichtbaar boven de sterke hoofdregenboog. Deze is zwakker door de dubbele reflectie van het licht in de waterdruppels en heeft een tegengestelde kleurvolgorde. |
 |
| Dubbele regenboog in Sai Thong nationaal park - Thailand). |
|
|
 |
| Wolkenstralen veroorzaakt door Saharastof in de atmosfeer |
|
| Wolkenstralen |
| Een zonnestraal, in meteorologische optica, is een straal zonlicht die lijkt uit te stralen vanuit de positie van de zon. Deze stralen van door deeltjes verstrooid zonlicht schijnen door openingen
in wolken of tussen andere objecten zoals bergen en gebouwen en worden gescheiden door donkere, schaduwrijke volumes. Ondanks dat ze convergeren naar (of uitstralen van) de lichtbron,
zijn de bundels in wezen evenwijdige schachten van direct door de zon beschenen deeltjes, gescheiden door beschaduwde deeltjes. Hun schijnbare convergentie in de lucht is een
visuele illusie vanuit lineair perspectief. Deze illusie veroorzaakt ook de schijnbare convergentie van de anders evenwijdige lijnen van een lange rechte weg of gang op een ver verdwijnpunt.
De verstrooiende deeltjes die zonlicht zichtbaar maken, kunnen luchtmoleculen of fijnstof zijn. |
| |
| Circumzenitale boog |
| Een circumzenitale boog is een halo-verschijnsel dat ontstaat door breking van zonlicht in ijskristallen, dus niet zoals de regenboog door interne reflectie en breking van zonlicht in druppels.
De boog kan zichtbaar worden als de zon niet hoger staat dan 32°. De circumzenitale boog staat recht boven de grote kring (46 graden) om de zon. De bolle kant is naar de zon gekeerd en
rood, terwijl de binnenkant violet is. De lengte is ongeveer een kwart van een cirkel met het zenit als middelpunt. Een circumzenitale boog is geen zeldzaam verschijnsel, maar hij wordt zelden opgemerkt door zijn positie recht boven de waarnemer. Hij verschijnt vaak tegelijk met bijzonnen en het is dan ook zinvol om naar boven te kijken als er bijzonnen zichtbaar zijn. Zoals bij alle typen halo's kan de circumzenitale boog ook door de (bijna) volle maan worden veroorzaakt. |
 |
| Circumzenitale boog op 10 juli 2005 |
|
|
 |
| Zodiakaallicht gezien achter de Submillimeter Array vanaf de top van Mauna Kea |
|
| Zodiakaal licht |
Zodiakaal lichtis een uiterst zwakke permanente driehoekige witte lichtgloed aan de nachtelijke hemel die lijkt uit te stralen vanaf van de zon langs de ecliptica (schijnbare zonneweg) en de daarbij gelegen dierenriem. Het is een astronomisch verschijnsel dat wordt veroorzaakt door zonlicht dat
wordt verspreid door ruimtegassen en -stoffen en dat zo zwak is dat het bij maanlicht of lichtvervuiling onzichtbaar is. Zodiakaal licht vermindert in intensiteit naarmate de afstand tot de zon groter wordt, maar in zeer donkere nachten kan het soms als een complete opschijnende band rondom
de ecliptica worden gezien. Zodiakaal licht is echter onzichtbaar voor het oog aanwezig over de gehele hemel en is daarbij verantwoordelijk voor 60% van al het licht aan de hemel tijdens een maanloze nacht. Tegenover de zon (bij het zonnetegenpunt) kan soms ook een zeer zwakke ovale gloed worden gezien, die bekendstaat als de gegenschein. |
| Bronnen: Wikipedia-en, Wikipedia-fr, Der Karlsruher Wolkenatlas,
WMO cloudatlas |
|
|
|
|
|
|
