|
De risico's van
UV-straling
|
|
|
De zon straalt ultraviolette straling (UV-straling) uit. Ook zonnebanken stralen UV-straling uit. Van UV-straling kun je huidkanker krijgen.
Het is daarom belangrijk om verstandig te zonnen.
Ben je een keer verbrand door de zon? Op dat moment raakt het DNA in je huidcellen beschadigd. En te veel DNA-schade kan leiden tot huidkanker. Hoe vaker en jonger iemand verbrandt,
hoe groter de kans op huidkanker. |
| |
| Typen UV straling |
| |
| UV stralen kan men opdelen in 3 types naargelang de frequentie. Alle UV stralen zijn schadelijk voor de huid. Ultraviolet-A (tussen 315nm en 400nm) en ultraviolet-B (tussen 280nm en 315nm) kunnen door de huid dringen. Ultraviolet-C (tussen 100nm en 280nm) wordt door de ozonlaag tegengehouden en bereikt de aarde niet. |
| |
| UV-A straling |
Uv a-stralen vormen het grootste deel van de ultraviolette straling. Deze stralen zijn de hele dag aanwezig en zorgen voor een snelle maar kortstondige bruine tint. Zonnebanken sturen zes keer of meer uv a-stralen uit dan natuurlijk zonlicht in een mediterraan land tijdens de middag.
De uv a-stralen kunnen diep in de huid doordringen en de lagere huidlagen beschadigen. Deze stralen veroorzaken zonnebrand, rimpels, huidvlekjes, bruine huid, pre-cancereuze huidletsels en huidkanker. |
| |
Uv a-stralen tasten de elastische vezels van de huid aan, en veroorzaken rimpels en een vroegtijdige veroudering van de huid. Het is ook bekend
dat een opeenstapeling van uv a-stralen in de huid het afweersysteem van de huid verzwakt en dus de doeltreffendheid van de afweer doet dalen.
De abnormale cellen die dan ontstaan, kunnen niet meer worden vernietigd en krijgen de kans zich te vermenigvuldigen. Dit zou de ontwikkeling van bepaalde huidkankers kunnen verklaren. |
| |
| De uv a-stralen bevorderen bovendien de vorming van vrije radicalen (zeer agressieve chemische stoffen) binnenin de cellen. Als ze niet onmiddellijk geneutraliseerd worden, gaan deze vrije radicalen ook de DNA-moleculen aanvallen. De schade op dat niveau kan zich opstapelen en uiteindelijk uitmonden in een kanker. Zonnebanken maken vooral gebruik van deze stralen maar dan in veel hogere dosissen dan in de natuur. |
| |
| UV-B straling |
| Uv b-stralen vormen een klein gedeelte van de ultraviolette straling. In België bereikt deze straling haar hoogtepunt tussen 12 en 15 uur (zomertijd). Ze zorgen voor een trage maar langer
blijvende bruine tint. De uv b-stralen van de zon beschadigen de buitenste laag van de huid en veroorzaken zonnebrand en huidkanker. |
|
Uv b-stralen doen de huid verbranden. Uv b-stralen veroorzaken ook breuken in de drager van ons erfelijk materiaal, de dubbele DNA-ketting.
Deze breuken kunnen de werking verstoren van de genen die de celdeling controleren. De schade toegebracht aan het DNA, zou onder meer aan de oorsprong kunnen liggen van een verzwakking van het afweersysteem. |
|
Het is ook mogelijk dat deze twee fenomenen – verlies van controle over de celdeling en verzwakking van het afweersysteem – elkaar versterken
en zo de weg vrijmaken voor de ontwikkeling
van een kanker. |
|
| UV-C straling |
| Uv c-stralen worden tegengehouden door de ozonlaag en bereiken de aarde dus niet. Gelukkig maar, want ze zijn bijzonder gevaarlijk voor de huid en de ogen. |
| |
| Oogbeschadiging door te fel zonlicht |
Net als onze huid, kan ook ons hoornvlies verbranden door UV-straling. Verbrand hoornvlies komt in de meest gevallen door de onzichtbare straling, zoals infrarood (warmte) en ultraviolet (UV). Wanneer je hoornvlies verbrandt zal je dat merken aan tranende, brandende ogen, hoofdpijn en tijdelijk wazig zien. In ernstige gevallen krijg je je ogen nauwelijks nog open. Licht slecht kunnen verdragen is ook een veelvoorkomende klacht.
Deze klachten ontstaan door reflectie van de zon in de sneeuw en wordt daarom ook wel sneeuwblindheid genoemd. Ondanks de naam kan dit verschijnsel ook in de woestijn, op het land of op het water ontstaan. |
| |
Verbrand hoornvlies herstelt vanzelf, maar kan op de lange termijn wel schade aanrichten. Zo wordt het verouderingsproces van de ogen versneld.
In de praktijk betekent dit dat zonlicht op
latere leeftijd kan leiden tot staar, bindvliesontsteking of maculadegeneratie (AMD), veroudering van het netvlies met soms blindheid als extreem gevolg |
| |
| Huidverbranding |
De verbranding door de zon wordt behalve door roodheid ook gekenmerkt door warmte, zwelling en pijn. Hoe sterker de zonverbranding,
hoe meer deze laatst genoemde verschijnselen op de voorgrond zullen treden. In de lichtste gevallen zal alleen roodheid optreden.
Deze verschijnselen ontstaan meestal enkele uren nadat de huid verbrand is. Is de schade uitgebreider kunnen ook zwelling en blaren optreden. Uiteindelijk treedt schilfering van de huid op. Bij zeer ernstige zonverbrandingen kan door de massale ontsteking zelfs koorts ontstaan.
Ook misselijkheid, hartkloppingen, hoofdpijn en braken komen voor. |
| |
| - Eerstegraads verbranding: |
| In de meeste gevallen is er sprake van een eerstegraads verbranding. Uw huid is rood, pijnlijk en soms gezwollen. Na enige dagen verdwijnt de roodheid, de zwelling en de pijn en vervelt de huid. |
| - Tweedegraads verbranding: |
Wanneer u zeer lang in de zon bent geweest, kan er sprake zijn van een tweedegraads verbranding. Uw huid is rood, gezwollen en er komen blaren opzetten. De pijn is heviger dan bij een eerstegraads verbranding. Na enige dagen drogen de blaren in en vervelt uw huid. |
| - Ziek van de verbranding: |
Als u een groot deel van uw lichaam heeft verbrand, kunt u er echt ziek van worden. Koorts en koude rillingen, misselijkheid en braken, hartkloppingen en hoofdpijn kunnen het gevolg zijn. Bij deze verschijnselen kunt u het beste contact opnemen met uw huisarts. |
| |
| Zonnealergie |
Dit is een abnormale reactie van de huid op zonlicht. Zonneallergie komt vaker voor bij mensen met een licht huidtype, maar iedereen kan het
krijgen. Op de momenten dat zonneallergie optreedt, is je huid nog niet gewend aan de sterke UV-straling en kan hierdoor overgevoelig reageren.
Dit gebeurt meestal al een paar uur nadat je in de zon bent geweest. Soms treedt de allergische reactie pas na enkele dagen op. |
| |
Zonneallergie kan in principe bij iedereen voorkomen. Wel hebben mensen met een lichte huid vaker last van deze allergische reactie dan mensen
met een donkerdere huid en mensen die
snel bruin worden in de zon. Zonneallergie komt bij zowel bij mannen als vrouwen voor en kan op iedere leeftijd ontstaan. Ook als je voorheen altijd goed tegen de zon kon, kan je opeens last krijgen van zonneallergie. |
| |
Veelvoorkomende symptomen van zonneallergie zijn rode bultjes, blaasjes, jeukende plekjes en schilfertjes op de huid. Deze huiduitslag komt
vooral voor op je gezicht, armen, handen of hals. Maar de symptomen kunnen zich ook uitbreiden naar lichaamsdelen die helemaal niet in de zon
zijn geweest. Dan kun je bijvoorbeeld uitslag krijgen op je armen, ook al droeg je lange mouwen. Meestal duurt zonneallergie enkele dagen en verdwijnen de klachten vanzelf weer. |
| |
| Zonnesteek |
| Een zonnesteek (ook wel hitteberoerte of zonneslag genoemd) is de verzamelnaam voor symptomen die kunnen optreden als je lichaam blootstaat aan te veel directe warmte en zonnestraling. Ons lichaam zorgt ervoor dat onze lichaamstemperatuur onder allerlei omstandigheden tussen de 36 en 37 graden Celsius blijft. Deze constante temperatuur wordt geregeld door je thermoregulatiecentrum in je hersenen. |
| |
| Als je warmer wordt, doordat je bijvoorbeeld in de zon zit, zorgt je lichaam ervoor dat je deze warmte kwijtraakt. Dit kan bijvoorbeeld door te gaan zweten. Als je een zonnesteek hebt,
dan kan je lichaam deze warmte niet meer kwijt. Je lichaamstemperatuur stijgt dan tot gevaarlijke hoogte. |
| |
| Huidkanker |
Verbranding door de zon is een reactie van je huid op uv-stralen. Een lichte verbranding geeft een rode of roodbruine huid met een lichte zwelling.
Bij een ergere verbranding wordt je huid ook pijnlijk. In je opperhuid gaan dan veel cellen dood. Hierdoor gaat je huid na een aantal dagen vervellen,
in extreme gevallen kun je ook blaren krijgen. Op langer termijn heeft verbranding ook effect. Als je als kind veel verbrand bent, vergroot dit de kans op huidkanker op latere leeftijd. |
| |
| De bekende risicofactor voor huidkanker is teveel uv-straling. Elke keer als je huid verbrandt, beschadigt je DNA onherstelbaar. Hoe vaker je verbrandt, hoe groter het risico op huidkanker.
Als je tijdens je kinderjaren vaak bent verbrand, vergroot dit je kans op huidkanker op latere leeftijd. Er zijn drie vormen van huidkanker: |
| |
| - Basaalcelcarcinoom: is de minst kwaadaardige vorm van huidkanker. Het groeit langzaam en zaait bijna nooit uit. |
- Plaveiselcelcarcinoom: komt vooral voor op plaatsen die vaak in de zon komen, zoals het gezicht en de bovenkant van de handen.
Is kwaadaardiger dan basaalcelcarcinoom en kan uitzaaien als er niet op tijd wordt ingegrepen. |
| - ormen van huidkanker: |
| |
| - Basaalcelcarcinoom: is de minst kwaadaardige vorm van huidkanker. Het groeit langzaam en zaait bijna nooit uit. |
- Plaveiselcelcarcinoom: komt vooral voor op plaatsen die vaak in de zon komen, zoals het gezicht en de bovenkant van de handen.
Is kwaadaardiger dan basaalcelcarcinoom en kan uitzaaien als er niet op tijd wordt ingegrepen. |
- Melanoom: dit is de meest kwaadaardige vorm van huidkanker. Soms treden al vroeg uitzaaiingen op. Voor de puberteit komt het melanoom
bijna niet voor. Daarna kan het op elke leeftijd ontstaan.
Bronnen: Visus, Stichting tegen kanker, CJG, VAL |
|
|
|
|
|
|
